Yazı İçeriği
- 1. Finansal Fair Play Nedir?
- 2. 7405 Sayılı Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu Kapsamında Denk Bütçe
- 3. Finansal Fair Play Kurallarına Uymamanın Yaptırımı
- 4. Avrupa’da Finansal Fair Play Uygulamaları Amacına Ulaştı Mı?
- 5. Kulüplerin Finansal Fair Play Engeline Takılmamak İçin Kullandığı Yöntemler
- 6. Denk Bütçe Uygulaması Amacına Ulaşabilecek Mi?
- Kaynakça
- Dipnotlar
1. Finansal Fair Play Nedir?
FFP kuralları, ilk kez dönemin UEFA başkanı Michel Platini tarafından 2009 yılında duyurulmuş ve 2011-2012 sezonundan itibaren uygulamaya geçirileceği belirtilmiştir.
FFP, ilk olarak 2011 yılında uygulanmaya başlanmıştır. FFP’nin temel ilkelerinden birisi olan “kazandığın kadar harca” ilkesi ise 2013 yılında hayata geçirilmiş ve kulüplere bu anlamdaki ilk denetim Mayıs 2014’te yapılmıştır.
İlk denetim raporları neticesinde uzlaşma anlaşması imzalanan kulüpler arasında Türkiye’den Galatasaray, Trabzonspor ve Bursaspor yer almıştır.
UEFA tarafından hazırlanan UEFA Club Licensing and Financial Sustainability Regulations1 talimatına ve UEFA talimatlarına uygun olarak TFF tarafından hazırlanan Kulüp Lisans ve Finansal Sürdürülebilirlik Talimatı2 (KLFST) md. 108/2 hükmüne göre, kulüplere yapılacak izleme, geriye dönük olarak ardışık üç sezonun incelenmesini kapsamaktadır. Bununla birlikte başlangıç için, 2013-2014 sezonuna mahsus olarak, yapılan ilk izlemede 2011-2012 ve 2012-2013 sezonları olmak üzere sadece iki sezon incelemeye alınmıştır. Dolayısıyla izlemeden önce gerekli uyumu sağlamak için UEFA’nın FFP’yi 2009 yılında açıklamasının ardından iki sene gibi kısa bir süresi olan kulüplerin mali durumlarını düzeltmesi pek olanaklı olmamıştır. Bu nedenle UEFA, FFP’ye aşamalı bir geçiş planı hazırlamış ve kulüplere belli bir miktarda zarar edebilme hakkı tanımıştır.
Böylece UEFA, FFP ile kulüplerin gelirleri ve giderleri arasında bir denge olması kuralını getirmiştir. Giderleri gelirlerinden fazla olan kulüplerin, zarar edecekleri için bu zararı kapatabilecek gelirlere ulaşması zorunluluk haline gelmiştir. Bir kulübün zarardan kâra geçeceği nokta ise başa baş noktası (FFP Break Even Calculations) olarak tanımlanmıştır.
Kulüplere başa baş noktasına ulaşmaları bakımından 5 Milyon Euro’luk tolerans düzeyi tanınmış ve bu tolerans kabul edilebilir sapma olarak adlandırılmıştır. Bir diğer deyişle, kulüplerin üçer senelik izleme süreci sonunda elde ettikleri gelirlerden yalnızca 5 Milyon Euro fazlasını harcamasına müsaade edilmiştir. Örneğin 2012-2013 sezonunda 50 Milyon Euro zarar eden bir kulübün, 2013 yılında en az 45 Milyon Euro kâr elde etme zorunluluğu bulunmaktadır. Ancak gelirler ile giderler arasındaki açık, raporlama dönemindeki katkılardan veya raporlama dönemi sonundaki özkaynaklardan karşılanabiliyorsa, bu açığın 60 Milyon Euro’ya kadar olabileceği ifade edilmiştir3.
2. 7405 Sayılı Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu Kapsamında Denk Bütçe
Mali hükümler başlığı altında yer alan SKSFK md. 18/1-c hükmünde, spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri için denk bütçe tesis etme zorunluluğu getirilmiştir.
Denk bütçe kavramı ise SKSFK md. 2/1-c hükmünde “gelirleri giderlerine eşit olan bütçe” olarak tanımlanmıştır. SKSFK genel gerekçesinde denk bütçenin getiriliş amacına da yer verilmiş, buna göre spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin mali yapılarının daha sağlıklı bir hâl alması ve ekonomik rekabetin daha adil olması açısından bir zorunluluk olarak öngörülmüştür.
SKSFK’da spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri için getirirken denk bütçe zorunluluğu, UEFA tarafından uygulamaya konulan FFP kurallarının iç hukuktaki yansıması niteliğindedir. Zira FFP kuralları, niteliği gereği denk bütçe uygulamasını zorunlu kılmaktadır. SKSFK genel gerekçesinde de, Avrupa futbolunda mali disiplini sağlamak için getirilen FFP uygulamasının başarısından ve denk bütçe uygulamasına benzerliğinden bahsedilmiştir.
Ancak belirtmek gerekir ki, UEFA tarafından uygulamaya konulan FFP kuralları, yalnızca futbol kulüplerini ilgilendirmektedir. SKSFK kapsamında getirilen denk bütçe zorunluluğu ise spor branşı veya spor kulübü ya da spor anonim şirketi statüsünde olmak fark etmeksizin tüm spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri için uygulanacaktır.
Bu bağlamda, örneğin futbolda Süper Lig’de mücadele eden bir spor anonim şirketi de, su topu liginde mücadele eden bir spor kulübü de SKSFK’da öngörülen denk bütçe zorunluluğuna uymak zorunda olacaktır.
3. Finansal Fair Play Kurallarına Uymamanın Yaptırımı
Kulüplerin UEFA tarafından Club Licensing and Financial Sustainability Regulations kapsamında yayınlanan FFP kurallarına uyup uymadığını Finansal Kontrol Kurulu ya da orijinal adıyla Club Financial Control Body (CFCB) denetlemektedir.
CFCB’nin söz konusu denetlemeyi yaparken uyması gereken usul kuralları ise UEFA tarafından yayınlanan Procedural Rules Governing the UEFA Club Financial Control Body (Usul Kuralları) ile düzenlenmiştir.
Usul Kuralları md. 29 hükmünde ise FFP’ye veya diğer izleme kurallarına aykırı davranan kulüplere uygulanacak yaptırımlar düzenlenmiştir. Bu yaptırımlar:
a) Uyarı
b) Kınama
c) Para cezası
d) Puan kesintisi
e) Bir UEFA müsabakasından elde edilen gelirlerin alıkonulması
f) UEFA müsabakalarına yeni oyuncuların kaydedilmesinin yasaklanması
g) UEFA kulüp müsabakaları sebebiyle A Listesine kayıtlı oyuncuların genel toplam maliyetine ilişkin bir mali sınır da dahil olmak üzere, bir kulübün UEFA müsabakalarına katılmak üzere kayıt yaptırabileceği oyuncu sayısı üzerindeki kısıtlama
h) Devam eden yarışmalardan diskalifiye edilme ve/veya gelecekteki yarışmalardan dışlanma
i) bir unvanın veya ödülün geri alınması4, şeklindedir.
Usul Kuralları md. 34 hükmü uyarınca, CFCB tarafından alınan nihai kararlar için Spor Tahkim Mahkemesi ya da orijinal adıyla Court of Arbitration for Sport (CAS) temyiz mercii olarak belirlenmiştir.
4. Avrupa’da Finansal Fair Play Uygulamaları Amacına Ulaştı Mı?
Avrupa’daki futbol kulüpleri bakımından uygulanan FFP kurallarının amacına ulaşıp ulaşmadığı sorusu günceldir.
Zira bir yandan bazı kulüpler FFP’nin hâlihazırda var olan sorunları çözememesinden yakınmış, diğer yandan bazı büyük kulüpler ise FFP kurallarına takılmamak için birtakım “arka kapı” arayışlarına girmiştir. Öte yandan CAS tarafından kulüpler ile CFCB arasındaki davalar açısından verilen bazı kararlar da FFP kurallarının işlevselliğinin sorgulanmasına neden olmuştur.
Tüm bunlar, FFP kurallarının Platini tarafından ilk açıklandığı dönemde bahsedilen büyük liglerdeki futbol kulüplerini satın alarak sağladıkları nakit kaynaklar ile yüksek harcamalar yaptıran milyarderlerin futbol piyasasında yarattığı etkiyi dengelemek yönündeki amaçlara ulaşılıp ulaşılamadığı konusunu ve FFP kurallarının bu amaçlara ulaşmak bakımından yeterince işlevsel olup olmadığı hususunu tartışmaya açmıştır.
Özellikle maddi gelirleri ve taraftar kitlesi bakımından görece küçük olan kulüpler tarafından FFP kurallarının kendi sorunlarına gerçekçi bir çözüm sunmadığı ifade edilmektedir.
Zira FFP kurallarının temelinde “kazandığın kadar harca” ilkesi yatsa da küçük kulüplerin Real Madrid, Manchester City, Bayern Münih, Liverpool gibi kulüplerin yıllık gelirlerine yaklaşmaları neredeyse olanaksızdır .
Futbol piyasasının en saygın raporlarından birisi olarak kabul edilen ve İngiliz danışmanlık şirketi Deloitte tarafından her yıl hazırlanan Deloitte Futbol Para Ligi ya da orijinal adıyla Deloitte Football Money League’de (DFML) 2022 yılında yayımlanan ve 2020-2021 sezonunu kapsayan rapora göre; Manchester City 2020-2021 sezonunda toplamda 644.9 Milyon Euro gelir elde etmiştir.
En çok gelir elde eden kulüpler arasında, raporun yirminci sırasında yer alan Zenit kulübünün toplam geliri 212 Milyon Euro olmuştur5. Bir başka ifadeyle, küçük kulüplerin rekabet edebilirliği bir yana; Manchester City, en çok gelir elde eden kulüpler sıralamasında yirminci sırayı hak eden Zenit kulübünden dahi üç kattan daha fazla gelir elde etmiştir.
5. Kulüplerin Finansal Fair Play Engeline Takılmamak İçin Kullandığı Yöntemler
5.1. Menajerlik Ücreti Yöntemi
FFP kurallarının amacına ulaşıp ulaşmadığı konusunun tartışmaya açılmasındaki bir diğer neden ise bazı kulüplerin FFP kurallarına takılmamak için bir “arka kapı” arayışına girmesi olmuştur. Bu kapsamda verilebilecek ilk örnek menajerlik ücretleridir. FFP kuralları gereğince kulüplerin giderleri arasında oyuncuların maaşları ve imza paraları sayılmış olup menajerlik ücretleri gider kalemlerine dâhil edilmemiştir. Dolayısıyla FFP kurallarından dolayı izlemeye girme ihtimali bulunan kulüpler, oyuncuların maaşlarının bir kısmını menajerlik ücretlerine dahil ederek oyuncuların brüt maaşlarını düşük gösterme yoluna gitmiştir.
5.2. Çift Sözleşme ve Avans Yöntemi
Kulüplerin FFP kurallarına takılmamak için bulduğu arka kapılardan bir diğeri ise çift sözleşme ve avans yöntemleridir. Çift sözleşme yönteminde, kulüpler oyuncular ile birden fazla sözleşme imzalamakta ve bu sözleşmelerin yürürlük tarihleri farklı olmaktadır. Örneğin harcama limiti 1 Milyon Euro olan bir kulüp, maaşı 2 Milyon Euro olan bir oyuncuyla anlaştığında, bu oyuncuyla her biri 1 Milyon Euro maaş içeren iki sözleşme imzalamakta ancak bu sözleşmelerden birisinin tarih kısmını boş bırakmaktadır. Sezon başladığında oyuncuya 1 Milyon Euro ödeyen kulüp, sezonun ilerleyen dönemlerinde tadil sözleşmesi adı altında ikinci sözleşmeyi federasyona göndermektedir.
Avans yöntemine örnek vermek gerekirse de, yıllık 1 Milyon Euro maaş ödeyebilecek kadar harcama limit olan bir kulüp bir oyuncuyla yıllığı 3 Milyon Euro olmak üzere iki yıl sözleşme imzaladığında, oyuncuyla yaptığı anlaşmasını ilk yıl için 1 Milyon Euro, ikinci yıl için 5 Milyon Euro şeklinde düzenleyerek ikinci yıldan 2 Milyon Euro avansı ilk yıl için vermektedir. Böylece ödenen avans miktarı kulübün mevcut sene için hesaplanan harcama limitine dâhil edilmemekte, oyuncuya her yıl 3 Milyon Euro ödenmekte ve FFP engeli aşılmaktadır.
5.3. İmaj Hakkı Yöntemi
Kulüplerin FFP kurallarına takılmamak için uyguladığı bir diğer yöntem ise imaj hakkı adı altında oyunculara ödeme yapmaktır.
5.4. Sponsor Sözleşmeleri Yöntemi
Kulüplerin FFP kurallarına takılmadan harcama yapabilmek için başvurduğu bir diğer yöntem ise sponsor sözleşmeleri imzalamaktır. Kulüplerin sponsorluk sözleşmesi imzalaması sıkça görülen bir durumdur. Ancak kulüpler bu sponsorluk sözleşmelerini gerçek değerinin çok daha üzerinde göstermek suretiyle imzalamaktadır. UEFA’nın ve FFP kurallarının kulüplerin sponsorluk sözleşmesi imzalamasını yasaklaması düşünülemeyeceğinden, burada bir “adil değer” koşulu getirilmiştir. Bu bağlamda, UEFA’nın veya CFCB’nin sponsorluk sözleşmelerindeki şişirilmeyi tespit etmesi durumunda gerekli değerlendirmeleri adil değeri yani söz konusu sponsorluk anlaşmasının gerçek değerini baz alarak yapma konusunda yetkisi bulunmaktadır.
2020 yılında yayınlanan bir habere göre, Manchester City kulübünün ana sponsoru olan Etihad Havayolları’ndan sponsorluk bedeli olarak yıllık 67.5 Milyon Sterlin aldığının gösterildiği ancak gerçek sponsorluk bedelinin 8 Milyon Sterlin olduğu, aradaki büyük farkın ise Manchester City kulübünün sahibi olan Sheikh Mansour tarafından Katar’daki şirketi aracılığıyla sponsorluk bedeli adı altında karşılandığı iddia edilmiş ve bunun üzerine UEFA tarafından soruşturma başlatılmıştır6.
FFP kurallarının işlevselliğini ve getirilişindeki amaçlara hizmet edip etmediğini tartışmaya açan olaylardan bir diğeri ise Fransız kulübü PSG’nin 2017 yılında yapmış olduğu Neymar transferidir. 2017 yılında Fransız kulübü PSG, Barcelona kulübünün futbolcusu Neymar için belirlediği serbest kalma bedeli olan 222 Milyon Euro’yu ödeyerek oyuncuyu kadrosuna katmış ve FFP kurallarının tüm futbol camiasında tartışmaya açılmasına neden olmuştur. Nitekim UEFA’nın ve CFCB’nin gerçekleştirilen transferleri engelleme yetkisi bulunmamakta, yalnızca FFP’ye uyulup uyulmadığını denetleme ve uyulmadığının tespiti halinde yaptırım uygulama yetkisi bulunmaktadır7. Neymar transferi neticesinde PSG kulübü hakkında FFP’yi ihlal edip etmediğinin araştırılması için soruşturma açılmış olsa da bu soruşturmadan caydırıcı bir yaptırım kararı çıkmamıştır. Bu durum, diğer kulüpler tarafından hoş karşılanmamış ve kamuoyunda FFP kurallarının büyük takımlar için esnetildiği düşüncesini uyandırmıştır.
6. Denk Bütçe Uygulaması Amacına Ulaşabilecek Mi?
SKSFK md. 18/1-c hükmünde, spor kulüplerine ve spor anonim şirketlerine denk bütçe tesis etme zorunluluğu getirilmiştir. SKSFK genel gerekçesinde ise denk bütçe uygulamasının Avrupa’daki FFP uygulamasının bir yansıması olarak getirildiği belirtilmiştir. Bu bağlamda, Avrupa’da FFP kuralları bakımından yaşanan sorunlar SKSFK kapsamında denk bütçe uygulaması bakımından da yaşanabilecek, FFP kurallarının işlevselliği konusundaki tartışmaların denk bütçe konusunda da gündeme gelmesi ihtimali ortaya çıkabilecektir.
FFP kurallarının yürürlüğe girmesinden ve UEFA’nın bu kuralları denetlemek için CFCB’yi kurmasından sonra, TFF bünyesinde de KLFST md. 10 hükmü uyarınca CFCB benzeri bir yapı oluşturulmuş ve Kulüp Lisans Kurulu (KLK) kurularak futbolda mali denetimin yapılması görevi bu kurula verilmiştir. KLK, TFFKGHK md. 5/1-c hükmüne göre ilk derece hukuk kurulu olup kararları kesin değildir. KLK kararlarına karşı itiraz merciinin TFF nezdinde kurulan Tahkim Kurulu olduğu ve Tahkim Kurulu kararlarının da nihai karar olduğu belirtilmiştir.
Türkiye’de en çok izlenen ve ilgi gören sporun futbol olduğu göz önüne alınarak, TFF tarafından kurulan KLK’nın alanında uzman kişilerden oluşacağı ve tanımlanan görevleri eksiksiz yerine getireceği düşünülebilir ancak SKSFK, her spor branşı için bu görevi ilgili federasyona vermiştir ve her spor branşının bağlı olduğu federasyon TFF kadar kurumsal yapıya sahip değildir. Dolayısıyla TFF’ye kıyasla daha amatör bir yapıya sahip olan federasyonların mali denetim için kuracağı kurullar yeterince işlevsel olamayabilecektir. Öte yandan futbol branşı için KLK kararlarının itiraz mercii olan ve TFF bünyesinde kurulan Tahkim Kurulu’nun tarafsızlığı ve bağımsızlığı hakkında futbol kamuoyunda tereddütler bulunmaktadır. Bu bağlamda, futbol branşını da kapsayacak şekilde tüm spor branşları için bağımsız bir mali üst kurul kurulması, denk bütçe esasının uygulanmasını ve denetlenmesini kolaylaştırabilecektir. Bu şekilde bir mali üst kurul SKSFK ile kurulabileceği halde ve TBMM’ye bu konuda raporlar sunulduğu halde söz konusu mali üst kurul kurulmamıştır.
FFP kurallarının amacına ulaşıp ulaşmadığının ve işlevselliğinin sorgulanmasına neden olan “arka kapı” uygulamalarına SKSFK kapsamında getirilen denk bütçe uygulaması kapsamında da başvurulması söz konusu olabilecektir.
* Bu makale Almina ÖZMERZİ tarafından yazılan “Şirketler Hukuku Açısından Spor Anonim Şirketleri” başlıklı yüksek lisans tezinden alıntı olup gerekli atıf kurallarına uyulmaksızın intihal yapılması hukuka aykırıdır.
Kaynakça
Akşar, Tuğrul. Krizdeki Futbol. İstanbul: Literatür Yayınları, 2013.
Fidanoğlu, Cüneyt Behiç. “Spor Tahkim Mahkemesi’nin AC Milan Kararı ve Finansal Fair Play Kurallarının Geleceği.” Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi S. 2, C.5 (Ekim 2020): s. 4149-4170.
Akşar, Tuğrul. Futbolun Ekonomi Politiği Üzerine Yazılar. İstanbul: Literatür Yayınları, 2010.
Dipnotlar
- Club Licensing and Financial Sustainability Regulations, Article 85. https://documents.uefa.com/r/UEFA-Club-Licensing-and-Financial-Sustainability-Regulations-2023/Article-85-Reporting-period-and-monitoring-period-Online ↩︎
- TFF Kulüp Lisans ve Finansal Sürdürülebilirlik Talimatı, 2022. https://www.tff.org/Resources/TFF/Documents/TALIMATLAR/Kulup-Lisans-ve-Finansal-Surdurulebilirlik-Talimati.pdf ↩︎
- UEFA Club Licensing and Financial Sustainability Regulations, Article 87; TFF Kulüp Lisans ve Finansal Sürdürülebilirlik Talimatı md. 110. ↩︎
- Procedural Rules Governing the UEFA Club Financial Control Body, Article 29. https://documents.uefa.com/r/BeFOp6B_HewkUPGH9Q4yZA/bYWKbJeyHVbSbhnX_GSw9A ↩︎
- Deloitte Footbal Money League Report 2022, s. 50. https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/technology-media-and-telecommunications/articles/deloitte-football-money-league-2022.html ↩︎
- https://tr.euronews.com/2020/02/14/uefa-dan-manchester-city-ye-sampiyonlar-ligi-nden-2-sene-men-cezasi ↩︎
- Michael Savva, “An update on Financial Fair Play – Case study: the Neymar Transfer,” Law In Sport, 2017. https://www.lawinsport.com/topics/item/an-update-on-financial-fair-play-case-study-the-neymar-transfer?highlight=WyJjYXNlIiwic3R1ZHkiLCJuZXltYXIiXQ== ↩︎
